Thoái hóa cột sống lưng là một bệnh lý xương khớp phổ biến, đặc biệt thường gặp ở những người già, mang theo những cảm giác đau lưng, giảm khả năng linh hoạt và ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống hàng ngày. Để đối mặt và giảm nhẹ những tác động khó chịu của bệnh này, điều trị bệnh thoái hoá cột sống lưng trở thành một phần quan trọng trong quản lý sức khỏe. Hướng dẫn chăm sóc đúng đắn và phương pháp điều trị đa dạng có thể giúp cải thiện tình trạng của người bệnh, tăng cường sức mạnh cơ bản và giảm đau, từ đó cải thiện khả năng vận động và hạn chế tác động tiêu cực của thoái hóa đốt sống lưng. Hãy cùng nhau tìm hiểu cách điều trị bệnh thoái hóa cột sống lưng để tái tạo lại sự thoải mái và sự linh hoạt cho những người bệnh.
Bệnh thoái hoá cột sống lưng là bệnh gì?
Thoái hóa cột sống lưng, hay còn được gọi là Spondylosis, là một bệnh lý xương khớp ảnh hưởng đặc biệt đến các đốt sống thắt lưng, từ L1 đến L5. Trong trạng thái này, sụn khớp và đĩa đệm tại khu vực này trở nên tổn thương, đồng thời, cấu trúc của xương và màng hoạt dịch dưới sự ảnh hưởng của mất nước hoặc quá trình lão hóa thay đổi.
Bệnh lý này diễn tiến chậm và thường tăng dần về cấp độ, gây đau âm ỉ và ảnh hưởng đáng kể đến khả năng vận động của người bệnh. Cảm giác đau nhức âm ỉ trở thành một biểu hiện phổ biến, đặc biệt khi thực hiện các hoạt động vận động. Thoái hóa cột sống thắt lưng có thể xảy ra ở nhiều vị trí trên cột sống, và một số dạng thông thường bao gồm:
- Gai cột sống ngực: Ảnh hưởng đến phần giữa của cột sống.
- Gai cột sống thắt lưng: Tác động chủ yếu tới vùng lưng dưới.
- Gai cột sống đa tầng (Multilevel spondylosis): Ảnh hưởng tới nhiều phần của cột sống, tạo ra sự đau và giảm khả năng linh hoạt ở nhiều khu vực khác nhau.
Bệnh thoái hoá cột sống lưng thường gặp ở đối tượng nào?
Thoái hóa cột sống lưng là một vấn đề sức khỏe phổ biến, đặc biệt là ở những nhóm đối tượng có nguy cơ cao. Dữ liệu từ Viện phẫu thuật chỉnh hình Hoa Kỳ đã chỉ ra rằng hơn 80% người trên 60 tuổi chịu ảnh hưởng của thoái hóa cột sống lưng, một quá trình diễn ra chậm rãi và ảnh hưởng đến cấu trúc của đĩa đệm và khớp xương.
Nguy cơ mắc bệnh này cũng tăng lên đối với những nhóm nhân khẩu học cụ thể, bao gồm:
- Người làm công việc văn phòng: Thói quen ngồi không đúng và giữ tư thế lâu dài có thể đóng góp vào tình trạng thoái hóa cột sống.
- Công nhân may, công nhân bốc vác, tài xế lái xe ô tô: Các công việc đòi hỏi sự lặp lại các động tác, đặc biệt là nâng vật nặng, có thể tăng nguy cơ thoái hóa.
- Người thừa cân, béo phì: Thừa cân và béo phì đều tăng áp lực lên cột sống, làm tăng nguy cơ thoái hóa.
- Người từng gặp tai nạn giao thông hoặc phẫu thuật cột sống: Chấn thương và phẫu thuật cột sống có thể làm tăng khả năng thoái hóa.
- Người có lối sống không lành mạnh: Thiếu vận động, lạm dụng chất kích thích, và chế độ ăn uống không cân đối cũng là yếu tố nguy cơ.
- Người có vấn đề về sức khỏe tâm thần: Các tình trạng như rối loạn âu lo, trầm cảm có thể góp phần vào quá trình thoái hóa.
Tại Việt Nam, ước tính 80% người trên 50 tuổi trải qua thoái hóa đốt sống, đặc biệt là ở phụ nữ. Việc nhận diện và quản lý nguy cơ thoái hóa cột sống là quan trọng để cải thiện chất lượng sống và đề phòng các vấn đề sức khỏe liên quan. Các chiến lược phòng ngừa cũng cần được xây dựng, đặc biệt là dành cho những nhóm đối tượng có nguy cơ cao.
Nguyên nhân gây ra bệnh thoái hoá cột sống lưng
Thoái hóa đốt sống lưng là một bệnh lý có nguồn gốc từ nhiều yếu tố, tác động đến cấu trúc và chức năng của cột sống thắt lưng.
Dưới đây là các nguyên nhân chính gây ra bệnh lý này:
1. Tuổi tác, lão hóa tự nhiên: Quá trình lão hóa tự nhiên đứng đầu trong số những nguyên nhân làm cho cột sống thắt lưng trở nên thoái hóa. Chức năng và cấu trúc của xương khớp có xu hướng suy giảm theo thời gian.
2. Sai tư thế và thói quen sinh hoạt không đúng cách: Thói quen sinh hoạt không đúng, như ngồi lâu ở một tư thế, đứng sai tư thế, hay mang vác nặng, có thể tạo áp lực quá mức lên cột sống, làm tổn thương sụn khớp và đĩa đệm, cũng như làm cứng dây chằng bao khớp.
3. Dinh dưỡng thiếu chất: Chế độ dinh dưỡng không cân đối hoặc thiếu chất dinh dưỡng cần thiết cũng góp phần vào quá trình thoái hóa cột sống.
4. Thừa cân, béo phì: Tăng cân không kiểm soát tăng áp lực lên cột sống, đặc biệt là ở khu vực thắt lưng, làm tăng nguy cơ thoái hóa.
5. Chấn thương: Các chấn thương cột sống, như tai nạn giao thông, có thể gây tổn thương và kích thích quá trình thoái hóa.
6. Yếu tố di truyền: Các yếu tố di truyền, như gene gia đình có tiền sử thoái hóa cột sống, cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
7. Dị tật bẩm sinh và từng trải qua phẫu thuật cột sống: Vấn đề bẩm sinh hoặc phẫu thuật cột sống trước đó cũng có thể tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thoái hóa.
Để giảm nguy cơ thoái hóa cột sống lưng, duy trì lối sống lành mạnh, tuân thủ tư thế và thói quen sinh hoạt đúng cách, cùng với chế độ dinh dưỡng cân đối, là quan trọng để bảo vệ sức khỏe của cột sống.
Các triệu chứng của bệnh thoái hoá cột sống lưng
Triệu chứng thoái hóa cột sống thắt lưng bao gồm những dấu hiệu sau:
1. Đau vùng thắt lưng: Đau liên tục ở vùng lưng dưới trong ít nhất 6 tuần, có khả năng lan rộng xuống mông và hai chi dưới. Đau thường gia tăng khi người bệnh thực hiện các động tác như vặn mình, nâng nhấc đồ vật, hoặc khi thời tiết thay đổi. Đặc biệt, cơn đau có thể xuất hiện theo đợt và kéo dài.
2. Cứng cột sống, hạn chế vận động: Sự cứng và đau cột sống khiến cho việc vận động trở nên khó khăn, đặc biệt là trong các động tác như vặn mình và cúi người.
3. Tê bì chân tay: Triệu chứng này thường xuất hiện vào buổi tối, sáng sớm hoặc khi thời tiết thay đổi, tạo ra nhiều khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
4. Yếu hoặc teo cơ chi dưới: Thoái hóa cột sống thắt lưng có thể dẫn đến tình trạng teo cơ ở chi dưới, làm yếu đi nhóm cơ này và gây khó khăn trong việc duy trì thăng bằng khi đứng hoặc di chuyển.
5. Khó kiểm soát bàng quang và ruột: Một biến chứng nghiêm trọng của thoái hóa cột sống thắt lưng là khó kiểm soát được bàng quang và ruột, đòi hỏi sự chú ý và kiểm tra y tế ngay lập tức.
Những triệu chứng này không chỉ gây ra bất tiện mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày. Đánh giá và điều trị sớm có thể giúp kiểm soát và giảm nhẹ các triệu chứng của thoái hóa cột sống thắt lưng, cung cấp sự giảm đau và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Các biện pháp chẩn đoán bệnh
Để chẩn đoán nguyên nhân và tình trạng bệnh, bác sĩ có thể thực hiện một loạt các kiểm tra, bao gồm:
Thăm khám lâm sàng để thu thập lịch sử bệnh án và đánh giá tổng quan về tình trạng sức khỏe của người bệnh, sử dụng các phương pháp nghe, xem và sờ để đánh giá dấu hiệu và triệu chứng.
Thực hiện các xét nghiệm hình ảnh như X-quang, chụp cộng hưởng từ (MRI) và chụp cắt lớp để xác định vị trí và mức độ tổn thương trong cơ thể.
Thực hiện xét nghiệm tế bào máu ngoại vi và sinh hóa (nếu cần thiết) để kiểm tra nguy cơ xuất hiện biến chứng và đánh giá chức năng của các cơ quan nội tạng. Điều này giúp bác sĩ có cái nhìn toàn diện hơn về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và quyết định phương pháp điều trị phù hợp.
Bệnh thoái hóa cột sống lưng và cách điều trị
Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến cho thoái hóa cột sống thắt lưng:
Dùng thuốc giảm đau để điều trị bệnh thoái hoá cột sống lưng
Khi các cơn đau trở nên dữ dội và kéo dài, nhiều bệnh nhân thường lựa chọn sử dụng các loại thuốc giảm đau mạnh như paracetamol, thuốc giãn cơ, hoặc tiêm corticosteroid tại chỗ để giảm đau.
Tuy thuốc giảm đau mang lại lợi ích giảm đau nhanh chóng, chi phí thấp và dễ dàng tiếp cận, nhưng việc sử dụng chúng trong thời gian dài có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Người bệnh có thể phát hiện rằng thuốc giảm đau chỉ tạo ra hiệu ứng tạm thời và nếu ngừng sử dụng, cơn đau có thể quay trở lại. Việc ngưng sử dụng corticosteroid đột ngột có thể dẫn đến tình trạng mệt mỏi, chóng mặt, chán ăn hoặc đau nhức khớp.
Đáng chú ý, thuốc giảm đau chỉ giúp “khóa đau” tạm thời mà không ảnh hưởng đến cấu trúc của cột sống hay đĩa đệm bị tổn thương. Sự lạm dụng thuốc trong thời gian dài có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng như ù tai, loét thủng dạ dày, tụt huyết áp, khó thở, hoặc suy giảm chức năng gan và thận.
Do đó, việc sử dụng thuốc giảm đau cần được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ, và người bệnh không nên phụ thuộc quá mức vào chúng để tránh những tác động tiêu cực đối với sức khỏe. Thay vào đó, có thể xem xét các phương pháp điều trị khác như tập luyện đặc biệt, vật lý trị liệu, hoặc phương pháp chăm sóc y tế tích cực hơn cho sự kiểm soát và giảm đau hiệu quả.
Luyện tập phù hợp
Người bệnh có thể tích hợp các hoạt động thể dục nhẹ nhàng như bơi lội, yoga, hoặc đi bộ vào chế độ luyện tập hàng ngày để cải thiện sức mạnh cơ bắp và duy trì tính ổn định của cột sống. Tuy nhiên, để đảm bảo sự hiệu quả và an toàn, quá trình thực hiện các bài tập nên được hướng dẫn bởi bác sĩ hoặc chuyên viên vật lý trị liệu.
Các bài tập như bơi lội có thể giúp giảm áp lực trên cột sống và cung cấp một phương tiện hiệu quả để tăng cường sức mạnh cơ bắp. Yoga cũng là một hình thức tập luyện tốt để cải thiện linh hoạt, tăng sức mạnh cơ, và giảm căng thẳng.
Quan trọng nhất, việc lựa chọn và thực hiện bài tập nên phản ánh tình trạng sức khỏe cụ thể và được điều chỉnh dựa trên sự giám sát của các chuyên gia y tế. Điều này giúp đảm bảo rằng bài tập được thực hiện đúng cách và không gây ra tác động tiêu cực đối với cột sống thoái hóa. Bác sĩ hoặc chuyên viên vật lý trị liệu có thể đề xuất kế hoạch luyện tập phù hợp với mức độ sức khỏe và mức độ thoái hóa cụ thể của bệnh nhân.
Châm cứu
Châm cứu là một phương pháp truyền thống trong y học phương Đông, và nhiều người bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng báo cáo sự giảm đau tạm thời khi thực hiện liệu pháp này. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng hiệu quả giảm đau của châm cứu thường chỉ là tạm thời, không giải quyết được nguyên nhân cơ bản của thoái hóa cột sống.
Thoái hóa cột sống thường liên quan đến sự mòn của đĩa đệm và các vấn đề khác trong cấu trúc cột sống, và châm cứu không thể khắc phục hoặc chữa trị những tổn thương cơ bản này. Châm cứu thường được sử dụng để giảm cảm giác đau, giảm căng thẳng cơ bắp, và kích thích quá trình tự nhiên hóa chất trong cơ thể để giảm đau.
Đối với người bệnh quan tâm đến châm cứu, quan trọng là chọn lựa một người thực hiện châm cứu có chuyên môn và uy tín. Điều này bao gồm việc tìm kiếm lương y được đào tạo đúng cách và có kinh nghiệm, cũng như sự chú ý đến vấn đề vệ sinh và an toàn. Việc thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi quyết định thực hiện châm cứu cũng là một bước quan trọng để đảm bảo rằng phương pháp này là an toàn và phù hợp với tình trạng sức khỏe cụ thể.
Nắn chỉnh cột sống kết hợp Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng
Phương pháp Trị liệu Thần kinh Cột sống (Chiropractic) là một trong những lựa chọn phổ biến cho bệnh nhân thoái hóa cột sống thắt lưng. Phương pháp này không yêu cầu sử dụng thuốc hoặc phẫu thuật, thay vào đó, nó tập trung vào việc bảo tồn và cải thiện sức khỏe của cột sống thông qua việc điều chỉnh cấu trúc cột sống và tương tác với hệ thần kinh.
Nguyên tắc cơ bản của trị liệu chiropractic là gắn kết giữa hệ thần kinh và cột sống. Theo đó, các chuyên gia chiropractic thường tìm kiếm và điều chỉnh các vị trí cột sống bị sai lệch, được cho là gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm thoái hóa cột sống. Việc điều chỉnh cột sống nhằm khôi phục cân bằng và tăng cường chức năng của hệ thần kinh, từ đó có thể giảm đau và cải thiện sự linh hoạt.
Kết hợp với Trị liệu Thần kinh Cột sống, vật lý trị liệu và phục hồi chức năng có thể được áp dụng để tối ưu hóa kết quả điều trị. Vật lý trị liệu thường bao gồm các bài tập, kỹ thuật nâng cao sức mạnh và linh hoạt của cơ bắp, cũng như các phương pháp làm dịu đau và giảm viêm.
Phẫu thuật
Phẫu thuật thường được coi là lựa chọn cuối cùng và chỉ được xem xét khi các phương pháp trị liệu bảo tồn không mang lại hiệu quả hoặc khi thoái hóa cột sống thắt lưng diễn biến ở mức độ nghiêm trọng. Mặc dù nhiều người nghĩ rằng phẫu thuật có thể chữa khỏi bệnh tận gốc, thực tế là phẫu thuật không phải lúc nào cũng giải quyết triệt để vấn đề cơn đau.
Trong nhiều trường hợp, sau phẫu thuật, một số bệnh nhân vẫn tiếp tục gặp phải vấn đề đau lưng hoặc thậm chí trải qua tái phát bệnh ngắn hạn sau thời gian phục hồi. Việc này có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm sự tái tạo tự nhiên của thoái hóa cột sống, vấn đề trong quá trình phẫu thuật, hoặc do những tác động bên ngoài như tình trạng lối sống không lành mạnh.
Đối với những người đã trải qua phẫu thuật cột sống mà không đạt được kết quả mong muốn, quyết định tiếp tục phẫu thuật mới thường trở nên khó khăn và có rủi ro cao. Một số tác động phụ có thể xuất hiện, như suy giảm đề kháng, nguy cơ nhiễm trùng, rối loạn đông máu, đau tim, đột quỵ, hoặc tổn thương não.
Phòng ngừa thoái hóa đốt sống thắt lưng
Để phòng ngừa và giảm nguy cơ tái phát bệnh thoái hóa cột sống lưng, người trẻ và người trung niên nên điều chỉnh lối sống dựa trên 5 nguyên tắc sau:
Thay đổi chế độ dinh dưỡng, bổ sung thực phẩm giàu vitamin D, Canxi, Magie để củng cố hệ xương chắc khỏe, duy trì tính linh hoạt cho cột sống.
Giữ tư thế lưng thẳng khi ngồi học và làm việc. Nếu phải ngồi lâu thì sau mỗi 30 – 45 phút, hãy đứng dậy đi lại để thư giãn gân cốt.
Người dưới 40 tuổi bị thoái hóa cột sống thắt lưng nhẹ có thể thực hiện các bài tập thể thao như đi bộ, thể dục dưỡng sinh hoặc bơi lội để tăng sức bền cho cơ và khớp.
Xây dựng chế độ nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc và đúng giờ. Chú ý hạn chế căng thẳng quá mức hay mang vác vật nặng trong thời gian dài.
Chủ động thăm khám, tầm soát cột sống định kỳ nhằm phát hiện và điều trị bệnh từ sớm, tránh để dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.
Khi xuất hiện các dấu hiệu đau nhức xương khớp bất thường, người bệnh cần gặp bác sĩ ngay lập tức để được chẩn đoán và áp dụng biện pháp can thiệp kịp thời.
Kết Luận
Điều trị thoái hóa cột sống lưng đòi hỏi một quá trình toàn diện, tích hợp nhiều phương pháp khác nhau để đạt được kết quả tốt nhất. Việc duy trì sự chú ý đối với sức khỏe cột sống và thực hiện các biện pháp phòng ngừa là quan trọng để ngăn chặn sự tiến triển của bệnh và duy trì chất lượng cuộc sống.
