Khái Niệm Bệnh Tiểu Đường

Định Nghĩa

Bệnh tiểu đường, hay còn gọi là đái tháo đường, là một bệnh lý mãn tính liên quan đến sự rối loạn chuyển hóa đường trong cơ thể. Điều này xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng hiệu quả insulin, dẫn đến lượng đường trong máu tăng cao. Insulin là một hormone quan trọng do tuyến tụy sản xuất, có vai trò giúp chuyển hóa glucose (đường) từ máu vào các tế bào để cung cấp năng lượng.

Sự Phổ Biến

Bệnh tiểu đường ngày càng trở nên phổ biến trên toàn thế giới, ảnh hưởng đến hàng triệu người. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), số người mắc bệnh tiểu đường đã tăng đáng kể trong vài thập kỷ qua và dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong tương lai. Tỷ lệ mắc bệnh đang gia tăng do các yếu tố như lối sống không lành mạnh, di truyền, và môi trường sống.

Hiệp hội Đái tháo đường Thế giới (IDF) cũng đưa ra những con số thống kê đáng chú ý về thực trạng bệnh tiểu đường trên toàn thế giới như sau:

Mỗi năm thế giới có khoảng 132.600 trẻ em được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường tuýp 1, chỉ tính riêng số trẻ em bị bệnh tiểu đường tuýp 1 trong độ tuổi 0 – 19 tuổi là hơn 1 triệu.

Hơn 21 triệu phụ nữ đang mang thai bị tăng đường huyết và dung nạp đường kém, chiếm tỷ lệ 1/6 tổng số phụ nữ mang thai.

Khoảng 2/3 số bệnh nhân tiểu đường là người cao tuổi, tuy nhiên, số bệnh nhân tiểu đường trẻ tuổi cũng không ngừng gia tăng.

Cứ 6 giây trôi qua sẽ có 1 người tử vong vì các biến chứng nguy hiểm của tiểu đường.

Năm 2017, số bệnh nhân tử vong do tiểu đường là 4 triệu người. Chi phí điều trị bệnh tiểu đường toàn thế giới là 727 tỷ đô la, trở thành gánh nặng của toàn thế giới.

Riêng tại Việt Nam, tỷ lệ bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường đang gia tăng một cách nhanh chóng, số bệnh nhân tăng gấp đôi trong vòng 10 năm.

Năm 2017, số bệnh nhân đái tháo đường là 3.54 triệu người (khoảng 5.5% dân số), số bệnh nhân tiền tiểu đường (có rối loạn dung nạp glucose) là 4.79 triệu người (khoảng 7.4% dân số), nghĩa là cứ 7.5 người sẽ có 1 người mắc bệnh tiểu đường hoặc tiền tiểu đường.

Dự đoán đến năm 2045, con số này sẽ tăng lên chiếm 7.7% tổng dân số.

Các Loại Tiểu Đường

Tiểu Đường Loại 1

Nguyên Nhân

Tiểu đường loại 1 là một bệnh tự miễn, trong đó hệ miễn dịch tấn công và phá hủy các tế bào beta sản xuất insulin trong tụy. Nguyên nhân cụ thể chưa rõ ràng, nhưng các yếu tố di truyền và môi trường, như nhiễm virus, có thể góp phần vào việc phát triển bệnh.

Triệu Chứng

Triệu chứng của tiểu đường loại 1 thường xuất hiện nhanh chóng và bao gồm:

• Khát nước nhiều.
• Đi tiểu thường xuyên.
• Mệt mỏi.
• Giảm cân không rõ nguyên nhân.
• Cảm giác đói liên tục.
• Nhìn mờ.

Tiểu Đường Loại 2

Nguyên Nhân

Tiểu đường loại 2 xảy ra khi cơ thể không sử dụng insulin một cách hiệu quả hoặc không sản xuất đủ insulin. Nguyên nhân chủ yếu liên quan đến lối sống, như thừa cân, thiếu vận động, và chế độ ăn không lành mạnh. Các yếu tố di truyền cũng có vai trò quan trọng.

Triệu Chứng

Triệu chứng của tiểu đường loại 2 thường xuất hiện dần dần và có thể bao gồm:

• Khát nước.
• Mệt mỏi.
• Mờ mắt.
• Vết thương lâu lành.
• Tê bì tay chân.
• Nhiễm trùng thường xuyên.

Tiểu Đường Thai Kỳ

Nguyên Nhân

Tiểu đường thai kỳ xảy ra trong quá trình mang thai khi cơ thể không thể sản xuất đủ insulin để đáp ứng nhu cầu tăng cao. Nguyên nhân có thể do thay đổi hormon trong thai kỳ, khiến cơ thể kháng insulin.

Triệu Chứng

Triệu chứng của tiểu đường thai kỳ thường không rõ ràng, nhưng có thể bao gồm:

• Khát nước nhiều.
• Đi tiểu thường xuyên.
• Mệt mỏi.
• Buồn nôn.
• Nhìn mờ.

Nguyên Nhân Bệnh Tiểu Đường

Di Truyền

Di truyền đóng một vai trò quan trọng trong nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Nếu gia đình có người mắc bệnh, nguy cơ của bạn cũng tăng lên. Đặc biệt, nếu cả cha và mẹ đều mắc tiểu đường, nguy cơ mắc bệnh của con cái sẽ rất cao.

Lối Sống

Lối sống không lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống kém, thiếu vận động, và thừa cân, là những yếu tố nguy cơ chính dẫn đến tiểu đường loại 2. Một lối sống ít vận động, ăn nhiều đồ ngọt và thức ăn nhanh, và không tập thể dục thường xuyên có thể dẫn đến béo phì, yếu tố chính gây ra tiểu đường.

Triệu Chứng Của Bệnh Tiểu Đường

Triệu Chứng Chung

Các triệu chứng chung của bệnh tiểu đường bao gồm:

• Khát nước nhiều.
• Đi tiểu thường xuyên.
• Mệt mỏi.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Cảm giác đói liên tục.
• Nhìn mờ.
• Vết thương lâu lành.
• Nhiễm trùng thường xuyên.

Triệu Chứng Theo Loại

• Tiểu đường loại 1: Khát nước, đi tiểu nhiều, mệt mỏi, giảm cân nhanh chóng.
• Tiểu đường loại 2: Khát nước, mệt mỏi, mờ mắt, vết thương lâu lành, tê bì tay chân.
• Tiểu đường thai kỳ: Thường không có triệu chứng rõ ràng, cần kiểm tra định kỳ.

Các biến chứng bệnh tiểu đường là gì?

Biến chứng bệnh tiểu đường thường phát triển dần dần. Thời gian  mắc bệnh tiểu đường càng lâu và lượng đường trong máu càng ít kiểm soát, thì nguy cơ mắc biến chứng càng cao. Cuối cùng, biến chứng tiểu đường có thể không điều trị được hoặc thậm chí đe dọa đến tính mạng. Các biến chứng có thể xảy ra bao gồm:

•  Bệnh tim mạch: Bệnh tiểu đường làm tăng đáng kể nguy cơ mắc các vấn đề về tim mạch khác, bao gồm bệnh động mạch vành kèm đau ngực (đau thắt ngực), đau tim, đột quỵ và hẹp động mạch (xơ vữa động mạch). Nếu bị tiểu đường, bạn có nhiều khả năng mắc bệnh tim hoặc đột quỵ.
• Tổn thương thần kinh (bệnh thần kinh): Mức đường dư có thể làm tổn thương các thành mạch máu nhỏ (mao mạch) nuôi dưỡng dây thần kinh, đặc biệt là ở chân. Điều này có thể gây ngứa, tê, rát hoặc đau, thường bắt đầu ở đầu ngón chân hoặc ngón tay và dần dần lan rộng lên trên. Nếu không được điều trị, bạn có thể mất cảm giác hoàn toàn ở chân tay bị ảnh hưởng. Thiệt hại cho các dây thần kinh liên quan đến tiêu hóa có thể gây ra vấn đề với buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy hoặc táo bón. Đối với nam giới, bệnh có thể dẫn đến rối loạn cương dương.
• Tổn thương thận: Thận chứa hàng triệu cụm mạch máu nhỏ (tiểu cầu) để lọc chất thải ra khỏi máu của bạn. Bệnh tiểu đường có thể làm hỏng hệ thống lọc tinh tế này. Tổn thương thận nghiêm trọng có thể dẫn đến suy thận hoặc bệnh thận giai đoạn cuối không hồi phục, cần phải chạy thận hoặc ghép thận.
• Tổn thương mắt (bệnh võng mạc): Bệnh tiểu đường có thể làm tổn thương các mạch máu của võng mạc (bệnh võng mạc tiểu đường), có khả năng dẫn đến mù lòa. Bệnh tiểu đường cũng làm tăng nguy cơ mắc các tình trạng thị lực nghiêm trọng khác, chẳng hạn như đục thủy tinh thể và bệnh tăng nhãn áp.
• Tổn thương chân: Tổn thương dây thần kinh ở bàn chân hoặc lưu thông máu kém đến chân làm tăng nguy cơ mắc  biến chứng chân khác nhau. Nếu không được điều trị, vết cắt và mụn nước có thể phát triển thành nhiễm trùng nghiêm trọng, thường rất khó lành và có thể phải đoạn chi.
• Các tình trạng da: Bệnh tiểu đường có thể khiến bạn dễ bị các vấn đề về da hơn, bao gồm nhiễm trùng do vi khuẩn và nấm.
• Khiếm thính: Các vấn đề thính giác thường gặp hơn ở những người mắc bệnh tiểu đường.
• Bệnh Alzheimer: Bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. Việc kiểm soát lượng đường trong máu của bạn càng kém thì nguy cơ mắc biến chứng bệnh tiểu đường càng lớn.

Cách Phòng Tránh Bệnh Tiểu Đường

Chế Độ Ăn Uống

Chế độ ăn uống lành mạnh là chìa khóa để phòng tránh bệnh tiểu đường. Hạn chế đường và tinh bột, ăn nhiều rau xanh, trái cây, và ngũ cốc nguyên hạt. Tránh thức ăn nhanh, đồ uống có đường, và các loại thực phẩm chế biến sẵn.

Tập Thể Dục

Thường xuyên tập thể dục giúp kiểm soát cân nặng và tăng cường sức khỏe tim mạch, góp phần giảm nguy cơ mắc tiểu đường. Các hoạt động như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, và yoga đều có lợi cho sức khỏe.

Kiểm Soát Cân Nặng

Duy trì cân nặng ở mức hợp lý giúp giảm nguy cơ mắc tiểu đường loại 2. Chế độ ăn và tập luyện cân đối là cách tốt nhất để kiểm soát cân nặng. Theo dõi chỉ số BMI (chỉ số khối cơ thể) để giữ cân nặng trong phạm vi bình thường.

Khám Sức Khỏe Định Kỳ

Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh tiểu đường, từ đó có biện pháp phòng ngừa kịp thời. Đặc biệt, những người có nguy cơ cao nên kiểm tra đường huyết thường xuyên.

Quản Lý Bệnh Tiểu Đường

Điều Trị Thuốc

Điều trị bằng thuốc là cần thiết để kiểm soát lượng đường trong máu, bao gồm insulin cho tiểu đường loại 1 và thuốc uống cho tiểu đường loại 2. Bác sĩ sẽ tư vấn và kê đơn phù hợp với từng bệnh nhân.

Thay Đổi Lối Sống

Thay đổi lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống và tập thể dục, là phương pháp quản lý bệnh tiểu đường hiệu quả. Điều này không chỉ giúp kiểm soát đường huyết mà còn tăng cường sức khỏe tổng thể.

Theo Dõi Đường Huyết

Thường xuyên kiểm tra đường huyết giúp quản lý tốt tình trạng bệnh và ngăn ngừa biến chứng. Bệnh nhân nên học cách tự kiểm tra đường huyết tại nhà và ghi lại kết quả để theo dõi và báo cáo cho bác sĩ.

Kết Luận

Bệnh tiểu đường là một bệnh lý nghiêm trọng nhưng có thể quản lý được nếu chúng ta hiểu rõ về nó và áp dụng các biện pháp phòng ngừa và điều trị thích hợp. Một lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống cân đối và tập thể dục đều đặn, là chìa khóa để duy trì sức khỏe tốt và kiểm soát bệnh tiểu đường.

FAQs

Những thực phẩm nào người bị tiểu đường nên tránh?

Người bị tiểu đường nên tránh thực phẩm chứa nhiều đường, tinh bột, và chất béo bão hòa. Nên hạn chế đồ uống có đường, bánh kẹo, thực phẩm chế biến sẵn và thức ăn nhanh.

Tiểu đường có thể di truyền không?

Có, tiểu đường có thể di truyền trong gia đình, đặc biệt là tiểu đường loại 2. Nếu trong gia đình có người mắc bệnh tiểu đường, nguy cơ mắc bệnh của các thành viên khác sẽ tăng lên.

Làm sao để biết mình có bị tiểu đường hay không?

Bạn nên đi khám bác sĩ và làm các xét nghiệm máu để kiểm tra mức đường huyết. Các triệu chứng như khát nước nhiều, đi tiểu thường xuyên, và mệt mỏi có thể là dấu hiệu cảnh báo.

Người tiểu đường có thể ăn trái cây không?

Có, nhưng nên chọn các loại trái cây ít đường và ăn ở mức độ vừa phải. Các loại trái cây như táo, lê, và cam..