1. Ung thư gan là gì?
Ung thư gan là tình trạng các tế bào trong gan phát triển và nhân lên một cách bất thường, không kiểm soát, dẫn đến hình thành khối u ác tính tại gan. Theo số liệu của Globocan 2018, ung thư gan đứng đầu trong các loại ung thư tại Việt Nam, cả về số ca mới mắc lẫn tỷ lệ tử vong.
Ung thư gan có thể chia thành hai loại chính tùy thuộc vào nguồn gốc của khối u ác tính: ung thư gan nguyên phát và ung thư gan di căn.
2. Ung thư gan nguyên phát
Ung thư gan nguyên phát là loại ung thư bắt nguồn từ các tế bào trong gan. Các khối u này phát triển từ các thành phần của nhu mô gan, bao gồm các khối u biểu mô:
- Ung thư tế bào gan (HCC): Xuất phát từ tế bào gan, đây là loại ung thư gan nguyên phát phổ biến nhất.
- Ung thư tế bào gan xơ dẹt: Một dạng biến thể của ung thư tế bào gan.
- Ung thư tế bào đường mật trong gan: Xuất phát từ tế bào đường mật bên trong gan.
- Ung thư hỗn hợp (Cholangio hepatocarcinoma): Kết hợp giữa ung thư tế bào gan và ung thư tế bào đường mật.
Ngoài ra, còn có các loại khối u phát triển từ trung mô trong gan nhưng ít gặp, bao gồm:
- U mạch máu
- U nguyên bào gan
- U cơ trơn
- U cơ vân
3. Ung thư gan di căn
Ung thư gan di căn là tình trạng ung thư ở các cơ quan khác lây lan đến gan. Khoảng 40% các khối u ác tính có thể di căn đến gan, đặc biệt là từ các cơ quan thuộc hệ tiêu hóa như dạ dày, ruột non, đại tràng, tụy và đường mật. Ngoài ra, các khối u có thể di căn đến gan từ vú, phổi, tuyến giáp và các cơ quan sinh dục – tiết niệu. Các tổn thương di căn có thể xuất hiện dưới dạng một số khối nhỏ trên nền gan lành hoặc một khối lớn, hay thậm chí là nhiều khối. Một số thể đặc biệt có thể gặp:
- Di căn thể nang: Hình ảnh giống nang gan hoặc áp xe, hay gặp trong di căn ung thư cơ trơn, ung thư hắc tố, ung thư nhầy.
- Di căn thể vôi hóa: Thường là những vôi hóa nhỏ, rải rác, phổ biến trong ung thư dịch nhầy của đại tràng hoặc buồng trứng.
- Di căn giàu mạch máu: Hay gặp ở các khối u nội tiết (như u carcinoid, tụy, vỏ thượng thận), ung thư tế bào rau thai, ung thư thận.
- Di căn thể thâm nhiễm lan tỏa: Tổn thương dạng bè, cấu trúc khó xác định, thường thấy trong ung thư thận.
- Di căn bạch huyết: Tổn thương thành dải phân nhánh theo tĩnh mạch cửa.
4. Nguyên nhân gây ung thư gan
- Xơ gan: Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu, chiếm khoảng 80% các trường hợp ung thư gan. Xơ gan có thể do rượu, nhiễm virus viêm gan B, viêm gan C (sau 20 – 40 năm), hoặc do nhiễm sắt.
- Dùng thuốc tránh thai kéo dài: Có thể tạo nên Adenoma (u tuyến) trong gan, dẫn đến ung thư tế bào gan.
- Chất Aflatoxin: Có trong nấm Aspergillus xuất hiện ở lạc, đỗ bị mốc.
5. Triệu chứng của bệnh ung thư gan
Triệu chứng cơ năng:
- Vàng da: Biểu hiện rõ nhất dưới ánh nắng, do tắc nghẽn đường mật bởi khối u, làm muối mật (bilirubin) trào ngược vào máu.
- Vàng mắt: Vàng sậm ở củng mạc mắt, có thể xuất hiện trước hoặc cùng lúc với vàng da.
- Ngứa: Xảy ra trước hoặc kèm theo vàng da, do acid mật lắng đọng ở da.
- Gầy sút cân: Do rối loạn tiêu hóa (chán ăn, chướng bụng) và không có dịch mật xuống ruột.
- Đau bụng vùng gan: Ban đầu đau không rõ ràng, nhưng khi đau dữ dội thường do biến chứng tắc mật.
Triệu chứng thực thể:
- Gan to: Sờ thấy bờ gan dưới bờ sườn trong khoảng 25% trường hợp.
- Khối khu trú: Ít khi sờ thấy.
6. Đường lây truyền và đối tượng nguy cơ
Ung thư gan không lây trực tiếp. Tuy nhiên, virus viêm gan B, C – nguyên nhân gây ung thư gan – có thể lây qua máu và quan hệ tình dục. Những người có nguy cơ cao gồm người xơ gan, nghiện rượu, nhiễm virus viêm gan B, C.
7. Phòng ngừa bệnh ung thư gan
- Tiêm phòng vaccine viêm gan B: Giúp giảm nguy cơ ung thư gan.
- Tránh ăn thực phẩm mốc: Như lạc, đỗ tương.
8. Chẩn đoán bệnh ung thư gan
Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:
- Bệnh sử: Kiểm tra các yếu tố nguy cơ như nhiễm virus, sử dụng rượu, bia, tiếp xúc với độc tố.
- Chẩn đoán hình ảnh: CT, MRI ổ bụng, kết hợp xét nghiệm AFP để chẩn đoán xác định.
9. Điều trị ung thư gan
Các phương pháp điều trị bao gồm:
- Ghép gan
- Phá u bằng sóng cao tần (RFA)
- Đốt u gan bằng vi sóng (Microwave ablation)
- Tiêm cồn hoặc acid acetic vào khối u
- Nút hóa chất động mạch (TACE, TOCE)
- Nút mạch u gan bằng hạt phóng xạ (Radioembolization)
- Phương pháp nhiệt động (Cryoablation)
- Xạ trị và xạ phẫu
- Điều trị đích bằng hóa chất và sinh học phân tử
Trên đây là tổng quan về bệnh ung thư gan, các triệu chứng, nguyên nhân, cách chẩn đoán và điều trị. Để có kế hoạch điều trị tốt nhất, người bệnh nên thảo luận với bác sĩ chuyên khoa.
